XX. Những Ngày Thơ Ấu Của Tôn Trung Sơn

Tôn Trung Sơn năm 13 tuổi, có một tên bán đậu phụ ở làng bên đến buôn bán ở Thúy Hanh Thôn. Thuở xưa, trong xã hội nông nghiệp đối với trẻ con đó là một việc lạ làm nổi dậy lòng háo kỳ. Tôn và một bọn trẻ đứng ở hàng rào nhìn xem tiểu bảo cắt và rán đậu. Gã tiểu bảo thấy một đám trẻ đứng nhìn mình, không hỏi rõ ràng, hắt một môi dầu sôi về phía hai đứa trẻ làm bạn của Tôn bị thương. Tôn thấy vậy rất tức giận, thấy hành vi của tiểu bảo là không đúng, nhẹ thì làm hỏng mắt, nặng thì chết người. Tôn lập tức chạy ra, kiếm một hòn đá lớn đập vỡ nồi đậu hũ. Gã tiểu bảo nhận biết Tôn bèn đi mách bố mẹ Tôn. Bà mẹ Tôn dạy con rất nghiêm khắc, nghe được chuyện này mắng Tôn một trận, lại định đánh đòn nữa. Anh của Tôn là Tôn Mi hiểu rõ, ông bảo Tôn kể rõ sự tình cho bố mẹ và những người hàng xóm hiện diện nghe. Tôn đem sự việc của tiểu bảo kể lại rõ ràng. Gia đình Tôn không trách cứ Tôn mà còn nói tiểu bảo đã sai. Các người có mặt đều chỉ trích tiểu bảo. Tiểu bảo biết mình sai bèn bỏ đi.
Năm sau, Tôn tới Hạ Uy Di du học. Trường học có ít học sinh người Hoa. Tài biện luận của Tôn rất được các bạn chú ý. Mọi người thường lấy ra làm trò đùa. Mới đầu ông nhẫn nhịn, sau ông chống lại dù là một người hay cả một bọn, ông dùng toàn lực, nhưng chỉ với những bạn hơn tuổi, còn với những bạn ít tuổi hơn thì ông chỉ nhường nhịn dù họ chê cười. Dần dà những người này mất hứng và thấy mắc cỡ. Do đó về sau họ không trêu trọc Tôn nữa, để yên cho ông học hành.

Chú thích của dịch giả :

Cuộc đụng đầu của Lạn Tương Như với vua Tần Chiêu Vương kể nơi đây là lần thứ hai. Hai năm trước vua Tần đã ép vua Triệu phải dâng viên ngọc họ Hòa để đổi lấy 15 thành của nước Tần. Triều đình nước Triệu biết đây là giả trá, ý đồ của Tần là muốn chiếm đoạt viên ngọc. Nhưng xét về mặt quân sự thì Tần mạnh hơn nhiều, nếu không chịu cống viên ngọc thì Tần sẽ xua quân sang đánh. Do đó, triều đình cần có người giám nhận lãnh trách nhiệm đi sứ. Các quan trong triều ai cũng đều lẩn tránh, lúc đó có người tiến cử Lạn Tương Như. Ông khẳng khái nhận lãnh sứ mạng. Đúng như dự kiến, vua Tần chỉ muốn chiếm viên ngọc mà thôi, nhưng Lạn Tương Như đã có kế để thoát hiểm đem được ngọc về nước hoàn thành nhiệm vụ mà vua Tần không làm gì được ông.