A - Giải Thích Cổ Điển.
1) Toàn quẻ :
- Di là bị thương, ở ngoài bị thương tất quay trở về nhà. Nên sau quẻ Minh Di tiếp đến quẻ Gia Nhân.
- Tượng hình bằng ngoại Tốn nội Li, ở ngoài thuận, ở trong lại công minh, tất đạo tề gia được hoàn tất. Rất tốt. Quân tử xem tượng quẻ, mở rộng ý nghĩa nó ra, là: Muốn trị quốc phải tề gia. Và muốn tề gia thì trước hết phải tu thân, vừa sáng suốt vừa khoan hòa.
- Trong quẻ này, hai hào đắc trung là Cửu Ngũ và Lục Nhị đều đắc chính, có nghĩa là người nào ở địa vị người ấy, trên ra trên, dưới ra dưới, nên được Cát.
2) Từng hào :
Sơ Cửu : ví như người mới lập gia đình, vợ còn dễ răn dậy, trong yêu thương phải pha lẫn khí tượng của người trượng phu, chủ gia đình.
Lục Nhị : tượng trưng cho người vợ. Nếu đòi làm chủ gia đình thì hơi quá nhu, thiếu quyết đoán. Nếu biết yên phận trong việc bếp núc, tòng thuận với Cửu Ngũ, thì tốt.
Cửu Tam : trùng dương, bất trung, ấy là quá cương. Tề gia mà quá nghiêm khắc, sẽ có hối. Tuy nhiên, còn giữ được trật tự trong gia đình, tốt hơn là quá lỏng lẻo, làm loạn kỷ cương.
Lục Tứ : âm nhu đắc chính, lại ở vào thượng quái là vị tôn, tượng cho bà mẹ hiền nên gia đình được phú thịnh, cát.
Cửu Ngũ : ở vị chí tôn, cương dũng, lại ứng với Lục Nhị nhu thuận. Tượng cho người cha có tài giữ được trên thuận dưới hòa, mọi người yêu mến lẫn nhau.
Thượng Cửu : ở cuối quẻ, tức là lúc gia đạo đã hoàn thành. Người chủ gia đình chỉ cần có đức thành tín, lại uy nghiêm, sẽ có kết quả tốt. Hoặc hiểu theo nghĩa không phải là uy nghiêm với người khác đâu, mà chính là tự mình phải uy nghiêm, tu được thân mới tề được gia.
B - Nhận Xét Bổ Túc.
1) Ý nghĩa quẻ Gia nhân :
a) Tượng hình là gió thổi ở ngoài còn ở trong thì có lửa, hình ảnh một gia đình tụ họp quanh bếp lửa, đúng là hình ảnh của gia đình hạnh phúc, do đó đặt tên cho quẻ là Gia Nhân.
b) Và mở rộng ra, đó là hình ảnh của một tổ chức, một cộng đồng, trong đó cấp trên khoan hồng độ lượng (Tốn), chịu để cho cấp dưới được tự do phát triển những nguyện vọng chính đáng về ăn ngon mặc đẹp, hưởng thụ cuộc đời sung sướng cả về vật chất lẫn tinh thần (Li).
2) Bài học.
Nếu bói được quẻ này, đó là điềm tốt, chỉ cần hành động đúng với các lực siêu hình chi phối quẻ đó là khiêm nhường (Tốn) và văn minh (Li).
a) Cấp trên dễ dãi, chớ quá khắc khổ, nhưng cũng không vì thế mà để cho cấp dưới khinh lờn, làm mất tôn tri trật tự. Trong phạm vi gia đình chồng nên dịu dàng với vợ, nhưng phải tránh đừng để cho vợ xỏ mũi. Trong khuôn khổ xã hội, cấp cầm quyền nên thi hành một chính sách ôn hòa, nhưng phải tránh đừng để cho dân chúng tự do quá trớn, không còn kiêng nể luật pháp nữa.
b) Cấp dưới có thể tùy khả năng tô điểm cho cộng đồng được sáng sủa văn minh, nhưng vẫn phải phục tùng cấp trên. Trong phạm vi gia đình, vợ có thể săn sóc sắc đẹp và trang điểm cho nhà cửa được khang trang, nhưng không vì thế mà sao lãng bổn phận nội trợ. Trong khuôn khổ xã hội, dân chúng có thể phát triển tự do kinh tế, văn hóa, tôn giáo, chính kiến, nhưng không nên vì thế mà đi đến biểu tình bừa bãi, công kích vô trách nhiệm.
Nói tóm lại, bài học chính của quẻ Gia Nhân là khoan dung (tolerance) để đời sống được dễ dãi nẩy nở. Phải giữ sao cho quyền lực và tự do được ở thế quân bình. Quá nghiêng về quyền lực thì dân chúng sẽ bất mãn, không chịu làm việc nữa, rơi vào cảnh đói rét. Quá nghiêng về tự do thì dân chúng sẽ khinh lờn luật pháp, rơi vào tình trạng hỗn loạn.